“De smart is het oog van de geest”
Het zijn smartelijke tijden.
In de Tweede Kamer verwijten de volksvertegenwoordigers de regering laakbaar gedrag en wegkijken van de realiteit. Die realiteit heet vandaag Afghanistan. Wat gaat er gebeuren nu de Taliban de zaken heeft overgenomen? Er is chaos. Was er ooit orde?
Is het allemaal voor niets geweest? De doden en de oorlogsgewonden. De oorlogstrauma’s van de ex-militairen, de veteranen, die hun dierbaren zagen omkomen in de strijd voor de Goede Zaak. Het verdriet van de ouders, broers, zussen, neven en nichten.
Wie huis, vrienden en familie achter laat om in een ver land het kwaad te bestrijden, wie de wapens opneemt om een ander eventueel van het leven te beroven, omdat hij anders jou of je vrienden van het leven beroofd, die moet wel overtuigd zijn van het Goede. Het Goede dat is wat ik doe in het leger. Want daar, die anderen daar, is het Kwaad. Voor filosoferen, voor reflectie en twijfel is geen plaats in de strijd op leven en dood. Dat doen ze maar in de Tweede Kamer.
Als de regering besluit dat het leger de strijd moet aangaan met het kwaad in Afghanistan, uit solidariteit of om wat voor nobele reden ook, dan gaan we. De overtuiging het Goede te doen en de onderlinge band van solidariteit sterkt ons in de strijd.
Wanneer iemand een voor hem of haar schokkende gebeurtenis direct heeft meegemaakt. daarvan getuige is geweest of erover gehoord heeft en daarop met intense angst en persoonlijke machteloosheid heeft gereageerd dan is er sprake van een traumatische ervaring.
Een mechanisme voor het verwerking van zo’n ervaring is het volgende. Wie niet meer in staat is het leed te dragen, wie niet meer kan slapen vanwege de beelden die spoken door het hoofd, wie niet meer kan wegkijken die zoekt mogelijk de verlossing in de verdoving: alcohol en drugs. Als medicijn tegen de ondraaglijke last van het bestaan.
Een paar feiten.
De wijdverbreide opiumproductie speelt bij de oorlog in Afghanistan een grote rol. Het land neemt in zijn eentje zo’n 80 procent van de wereldproductie van heroïne voor zijn rekening. De winsten zijn in handen van de machthebbers die hun kapitaal investeren in luxe villa’s en bouwprojecten in Dubai. “Dubai is een heel belangrijk schakelpunt. Niet alleen voor de heroïne zelf, maar ook voor het drugsgeld. Want al die miljarden moeten natuurlijk ergens naartoe. Banken in Dubai zoeken dat criminele geld actief op en financieren er de eindeloze bouwactiviteiten mee.” (journalist Antoinette de Jong in Trouw). Ook in ons land.
Het forse inkomen van de Taliban, 1.6 miljard in de laatste 10 jaar, is afkomstig uit de grondstoffen- en drugshandel, vastgoed, criminele activiteiten als ontvoeringen en met de donaties van buitenlandse organisaties en overheden. Ook in ons land.
“The issue of narcotics in Afghanistan – the production and trafficking of poppy based drugs and methamphetamine – remains unaddressed as yet in the Afghan peace process. This remains the Taliban’s largest single source of income. It also has a destabilizing and corrupting effect within Afghanistan and contributes significantly to the narcotics challenges facing the wider international community“(VN rapport van de Security Council over Afghanistan, juni 2021)
Nederland is een belangrijk centrum in de handel van drugs en drugskapitaal. De drugsmaffia dringt steeds meer door in de bestuurslagen, via afpersing en omkoping. Drugsgerelateerde criminaliteit is aan de orde van de dag. Geen dag gaat voorbij zonder een ‘incident’.
Van de volwassen Nederlanders geeft 5 % aan de laatste maand cannabis te hebben gebruikt (Trimbos). Nederland gaat in Europa nog steeds (ver) aan kop wat betreft het laatste-jaar-gebruik van ecstasy: 6,9% versus het EU-gemiddelde van 3,9% onder jongvolwassenen van 15-34 jaar. Het percentage laatste jaar gebruik van cocaine onder Nederlanders van 18 jaar en ouder is bijna 2 %.
Wanneer onze volksvertegenwoordiging, de Tweede Kamer, de Nationale Politie, Defensie, Justitie, een ‘representatieve afspiegeling’ is van de Nederlandse samenleving, wat het ideaal is van de democratie, dan kunt u uitrekenen hoeveel kamerleden, leden van Defensie, Politie en Justitie, drugs gebruiken, in aanraking komen met criminele activiteiten die gerelateerd zijn aan de drugshandel, aan het Kwaad in Afghanistan.
Het is rijkelijk naïef om te geloven in een simpele verdeling van Goed en Kwaad. Wij doen goed, zij zijn het kwaad. Het is rijkelijk naïef te geloven dat je door een missie in een ver buitenland het Goede doet. Voor wie dat gelooft en achteraf bij terugkeer ziet dat het niet zo simpel ligt, dat wat goed leek kwaad bleek en omgekeerd, die valt in een diepe existentiële put. Wat heeft het voor zin gehad?
Er is andermaal de roep om zelfreflectie bij de overheid, in de Tweede Kamer.
Zelfreflectie is er in twee vormen: de uitwendige vorm en de innerlijke vorm.
De standaardreactie van ons en onze overheid op de roep om zelfreflectie is een uitwendige wijze van zelf-reflectie. De installatie van een commissie die onderzoek doet naar de uitwendige oorzaken. Maar daar hebben we genoeg van. De ‘Dauerreflektion’ is kenmerk van onze mediale-samenleving, waarin reflectie op reflectie en controle op controle gestapeld wordt. Wij kijken voortdurend naar ons zelf via het kastje, de media, de praatprogramma’s. Maar we kijken naar onszelf als naar een ander. De beheersing en controle van het zelf laten we aan de ander over, waardoor niemand meer zelf verantwoordelijk is. Want de ander zou dat toch controleren! Daar hebben we toch een commissie, een loket, de politie, een website, een app, voor! Controleren en handhaven dat is de taak van de ander. Maar iedere controle begint bij zelfcontrole, zelfhandhaving, zelfbeheersing.
Echte zelfreflectie is van een andere orde. Daarin gaat het erom de vooronderstellingen, de dieper liggende onuitgesproken vanzelfsprekendheden van het denken en handelen te doorgronden. Niet door van buiten af te analyseren hoe iets tot stand is gekomen, maar door van binnen uit, al denkend het denken op de aannames waarvan uit gedacht wordt, te onderzoeken.
De traumatische ervaringen van onze veteranen hadden wellicht voorkomen kunnen worden wanneer we niet ons hadden laten verleiden door het idee dat wij het goede doen in de strijd tegen het kwaad dat daar zit bij de ander. Wie zo hoog klimt en jubelt zal diep vallen.
De realiteit is dat zowel het goede als het kwade in ons zelf huist. We zijn zelf als samenleving verantwoordelijk voor de ellende in de wereld. En die samenleving zit in ons zelf, als individuele burger, ambtenaar en kamerlid. De productie van drugs door de criminele bendes wordt in stand gehouden door de consumptie ervan. En die vindt niet alleen plaats buiten de Tweede Kamer en buiten ons leger.
Laten we onze jeugd leren dat er meer is dan het denken in termen van pure mathematische uitwendige opposities, van dit en dat, van hier en daar, van Goed en Kwaad, van ik en de ander, van man en vrouw. Een denkwijze die zo kenmerkend is voor onze binaire samenleving die bij elkaar gehouden wordt door ICT.
Laat de smart het oog van de geest zijn en laten we niet langer wegkijken alsof het kwaad alleen daar zit, bij de ander.
